TELOMERE เทโลเมียร์ ไขความลับความอ่อนเยาว์
ก่อนอื่นมาทำความรู้จักกันก่อน เทโลเมียร์ คือ ดีเอ็นเอที่อยู่บริเวณปลายสุดของโครโมโซม มีหน้าที่สำคัญในการปกป้องโครโมโซมไม่ให้ถูกทำลาย หากเปรียบเทียบโครโมโซมเป็นเหมือนเชือกรองเท้า เทโลเมียร์ก็เปรียบได้กับปลอกหุ้มปลายเชือกรองเท้าชิ้นเล็ก ๆ ที่ป้องกันไม่ให้เชือกหลุดรุ่ยเสียหายนั่นเอง ในแต่ละครั้งที่มีการจำลองโครโมโซมขึ้นมาใหม่ตามขั้นตอนในกระบวนการแบ่งเซลล์ของร่างกาย ความยาวของเทโลเมียร์จะหดสั้นลงเรื่อย ๆ จนกระทั่งถึงจุดหนึ่งที่เทโลเมียร์เหลือความยาวอยู่น้อยมาก เซลล์จะไม่สามารถแบ่งตัวได้อีกต่อไป จึงเกิดการเสื่อมสภาพ และตายลงในที่สุด
งานวิจัยนี้เกือบ 100 เรื่องแสดงให้เห็นว่า เทโลเมียร์ที่สั้น มีความสัมพันธ์กับโรคหลายชนิด ดังนั้นความยาวของเทโลเมียร์จึงเป็นตัวบ่งบอกถึงอายุขัยของเซลล์และเป็นตัวชี้วัดอายุร่างกายได้ นอกจากนี้การวิจัยในปัจจุบันยังแสดงให้เห็นว่าเทโลเมียร์ที่สั้นสัมพันธ์กับการเกิดโรคเรื้อรังและโรคจากความเสื่อมหลายอย่าง อาทิ โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคเบาหวาน โรคมะเร็ง และโรคอัลไซเมอร์ เป็นต้น
ปัจจัยที่ทำให้เทโลเมียร์หดสั้นลงมีอะไรบ้าง?
เมื่ออายุมากขึ้นเทโลเมียร์จะสั้นลงตามกลไกการแบ่งเซลล์ปกติของร่างกาย เรียกได้ว่าเป็นการหดสั้นลงที่เป็นไปตามธรรมชาติ เป็นปัจจัยที่เราไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ ทว่ายังมีอีกหลายปัจจัยที่เราสามารถหลีกเลี่ยงได้ ปัจจัยเหล่านี้นับเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เทโลเมียร์หดสั้นลงเร็วกว่าปกติ ความเสื่อมจึงมาเยือนเราเร็วกว่าที่ควรจะเป็น ซึ่งอาจแสดงออกมาในรูปแบบของการเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังต่าง ๆ ทั้งที่อายุยังไม่มาก หรือการมีรูปร่างหน้าตาและผิวพรรณที่ดูแก่กว่าวัย เป็นต้น ปัจจัยดังกล่าว ได้แก่
- ความเครียดเนื่องจากความเครียดสัมพันธ์ต่อการหลั่งฮอร์โมนกลูโคคอร์ติคอยด์ (Glucocorticoid Hormone) จากต่อมหมวกไต ฮอร์โมนนี้ทำให้ระดับของสารต้านอนุมูลอิสระลดลง จึงเพิ่มอนุมูลอิสระไปทำลายดีเอ็นเอมากขึ้น และเร่งการหดตัวของเทโลเมียร์
- การสูบบุหรี่มีงานวิจัยชี้ว่ายิ่งปริมาณการสูบบุหรี่มากยิ่งทำให้เทโลเมียร์หดสั้นลงมากขึ้น โดยหากสูบบุหรี่วันละ 1 ซองติดต่อกัน 40 ปี จะทำให้อายุขัยสั้นลง 4 ปี
- ความอ้วนมีงานวิจัยพบว่าค่าความยาวรอบเอวและดัชนีมวลร่างกาย (BMI) สัมพันธ์กับการเพิ่มขึ้นของอนุมูลอิสระทั้งในเลือดและในปัสสาวะอย่างมีนัยยะสำคัญ และเทโลเมียร์ของคนอ้วนนั้นสั้นกว่าเทโลเมียร์ของคนผอมในกลุ่มอายุเดียวกันอย่างมีนัยยะสำคัญอีกด้วย
- อาหารอาหารประเภทไขมันอิ่มตัวทำให้เทโลเมียร์สั้นลง ในขณะที่อาหารประเภทกากใย (Fiber) โอเมก้า 3 (Omega-3) สารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant) และอาหารเมดิเตอร์เรเนียน (Mediterranean Diet) ซึ่งเน้นพวกผักผลไม้สด ธัญพืช น้ำมันมะกอก เนื้อไก่ เนื้อปลา ไวน์แดง จะช่วยชะลอการหดสั้นลงของเทโลเมียร์
ดังนั้นรู้อย่างนี้แล้ว อยากสุขภาพดี อ่อนเยาว์ ห่างไกลจากความเจ็บป่วย ก็ต้องหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้เทโลเมียร์สั้นลง ร่วมกับการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสม และนอกจากนี้ในปัขขุบันยังมีงานวิจัยที่พบว่าสารอาหารบางอย่างช่วยป้องกันการสั้นลงของสายเทโลเมียร์ได้อย่างดี อีกด้วย เช่น Astragalus, Astraxanthin, Vitamin D เป็นต้น
ข้อมูลอ้างอิง
- Patel R, McIntosh L, McLaughlin J, et al. Disruptive effects of glucocorticoids on glutathione peroxidase biochemistry in hippocampal cultures. J Neurochem. 2002;82:118–125.
- Irie M, Asami S, Ikeda M, Kasai H. Depressive state relates to female oxidative DNA damage via neutrophil activation. Biochem Biophys Res Commun. 2003;311:1014–1018.
- Von Zglinicki T. Oxidative stress shortens telomeres. Trends Biochem Sci. 2002;27:339–344.
- Valdes AM, Andrew T, Gardner JP, et al. Obesity, cigarette smoking, and telomere length in women. 2005;366:662–664.
- HealthToday Magazine