โรคมะเร็งทวารหนัก (Anal cancer หรือ Anal carcinoma) เป็นโรคพบได้ไม่บ่อยนัก แต่กำลังพบเพิ่มขึ้นเรื่อยๆจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตของคนที่เปลี่ยนไป ปัจจุบันพบประมาณ 1-2% ของโรคมะเร็งในระบบทางเดินอาหารทั้งหมด (กระเพาะอาหารและลำไส้) โดยทั่วโลกในปี 2002 พบผู้ป่วยใหม่ที่เกิดโรคนี้ ประมาณ 30,400 คน ซึ่งประมาณ 90% มีความสัมพันธ์กับการติดเชื้อไวรัสเอชพีวี (HPV, Human papillomavirus, ไวรัสในกลุ่มเป็นสาเหตุของโรคมะเร็งปากมดลูก) จากเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย
โรคมะเร็งทวารหนัก เป็นโรคมะเร็งของผู้ใหญ่ อายุที่พบโรคได้สูงสุด อยู่ในช่วง 60-65 ปี พบในผู้หญิงบ่อยกว่าในผู้ชาย ประมาณ 1.5-4 เท่า ในประเทศไทย ช่วงพ.ศ. 2544-2546 พบมะเร็งทวารหนักในผู้หญิง 0.1 รายต่อประชา กรหญิง 100,000 คนต่อปี และในผู้ชาย 0.2 รายต่อประชากรชาย 100,000 คนต่อปี
ชนิดของโรคมะเร็งทวารหนัก
โรคมะเร็งทวารหนักมีได้หลากหลายชนิด แต่ที่พบบ่อยเป็นประมาณ 90-95% คือ ชนิด สะความัสและชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมาโดยทั่วไปเมื่อกล่าวถึงโรคมะเร็งทวารหนัก จะหมายถึงโรคมะเร็งทั้งสองชนิดนี้ ซึ่งรวมทั้งในบทความนี้ด้วย
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคมะเร็งทวารหนัก
ปัจจุบัน ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดโรคมะเร็งทวารหนัก แต่พบปัจจัยเสี่ยง ได้แก่
- มีประวัติการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ เช่นโรคหูดโรคเริม โดยเฉพาะการติดเชื้อไว รัสเอชพีวีดังกล่าวแล้วในตอนต้น และไวรัสเอชไอวี (HIV)
- มีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก
- มีคู่นอนหลายคน โดยเฉพาะตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป
- เคยเจ็บป่วยด้วยโรคมะเร็งปากมดลูกโรคมะเร็งช่องคลอด หรือโรคมะเร็งอวัยวะเพศของผู้หญิง
- การใช้ยากดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคในผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะ
- การสูบบุหรี่
- อาจจากมีโรคอักเสบเรื้อรังของทวารหนัก เช่น โรคฝีคัณฑสูตร (แผลอักเสบติดเชื้อเรื้อรังระหว่างทวารหนักและผิวหนังรอบๆปากทวารหนัก)
การแสดงอาการของโรคมะเร็งทวารหนัก
อาการที่พบได้บ่อยของโรคมะเร็งทวารหนัก คือ มีก้อนเนื้อผิดปกติบริเวณทวารหนัก มีแผลเรื้อรังบริเวณทวารหนัก มีสารคัดหลั่งเรื้อรังจากปากทวารหนัก และ/หรือคันเรื้อรังบริเวณปากทวารหนัก ปวด/เจ็บรอบทวารหนัก หรือในทวารหนัก หรือเมื่อถ่ายอุจจาระ อุจจาระเป็นเลือด อาจท้องผูก หรือท้องผูกสลับท้องเสียผิดปกติ เมื่อโรคลุกลามมาก อาจคลำได้ต่อมน้ำเหลืองขาหนีบโต อาจเจ็บ หรือไม่เจ็บก็ได้ อาจโตเพียงข้างเคียว หรือทั้งซ้ายและขวา
การป้องกันโรคมะเร็งทวารหนัก
การป้องกันโรคมะเร็งทวารหนักเต็มร้อยเป็นไปไม่ได้ เพราะยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน แต่สามารถลดโอกาสเกิดลงได้ด้วยการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่างๆดังกล่าวแล้วที่หลีกเลี่ยงได้ เช่น การมีเพศสัมพันธ์สำส่อน การสูบบุหรี่ การฉีดวัคซีนป้องกันการติดเชื้อไวรัสเอชพีวี (วัคซีนป้องกันโรคมะเร็งปากมดลูก) เพื่อป้องกันโรคมะเร็งทวารหนักเนื่องจากสัมพันธ์กับไวรัสชนิดเดียวกับที่ก่อโรคมะเร็งปากมด ลูก ยังอยู่ในขั้นตอนการศึกษา ซึ่งคาดว่าในไม่ช้านี้ อาจมีข้อมูลเพียงพอที่จะแนะนำต่อสาธารณ ชนได้ อย่างไรก็ตาม วัคซีนตัวนี้ยังมีราคาแพง ดังนั้นการนำมาใช้คงมีอุปสรรคพอสมควร[:en]โรคมะเร็งทวารหนัก (Anal cancer หรือ Anal carcinoma) เป็นโรคพบได้ไม่บ่อยนัก แต่กำลังพบเพิ่มขึ้นเรื่อยๆจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตของคนที่เปลี่ยนไป ปัจจุบันพบประมาณ 1-2%ของโรคมะเร็งในระบบทางเดินอาหารทั้งหมด (กระเพาะอาหารและลำไส้) โดยทั่วโลกในปี 2002 พบผู้ป่วยใหม่ที่เกิดโรคนี้ ประมาณ 30,400 คน ซึ่งประมาณ 90% มีความสัมพันธ์กับการติดเชื้อไวรัสเอชพีวี (HPV, Human papillomavirus, ไวรัสในกลุ่มเป็นสาเหตุของโรคมะเร็งปากมดลูก) จากเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย
โรคมะเร็งทวารหนัก เป็นโรคมะเร็งของผู้ใหญ่ อายุที่พบโรคได้สูงสุด อยู่ในช่วง 60-65 ปี พบในผู้หญิงบ่อยกว่าในผู้ชาย ประมาณ 1.5-4 เท่า
ในประเทศไทย ช่วงพ.ศ. 2544-2546 พบมะเร็งทวารหนักในผู้หญิง 0.1 รายต่อประชา กรหญิง 100,000 คนต่อปี และในผู้ชาย 0.2 รายต่อประชากรชาย 100,000 คนต่อปี
ชนิดของโรคมะเร็งทวารหนัก
โรคมะเร็งทวารหนักมีได้หลากหลายชนิด แต่ที่พบบ่อยเป็นประมาณ 90-95% คือ ชนิด สะความัสและชนิดอะดีโนคาร์ซิโนมาโดยทั่วไปเมื่อกล่าวถึงโรคมะเร็งทวารหนัก จะหมายถึงโรคมะเร็งทั้งสองชนิดนี้ ซึ่งรวมทั้งในบทความนี้ด้วย
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรค
ปัจจุบัน ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดโรคมะเร็งทวารหนัก แต่พบปัจจัยเสี่ยง ได้แก่
- มีประวัติการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ เช่นโรคหูดโรคเริม โดยเฉพาะการติดเชื้อไว รัสเอชพีวีดังกล่าวแล้วในตอนต้น และไวรัสเอชไอวี (HIV)
- มีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก
- มีคู่นอนหลายคน โดยเฉพาะตั้งแต่ 5 คนขึ้นไป
- เคยเจ็บป่วยด้วยโรคมะเร็งปากมดลูกโรคมะเร็งช่องคลอด หรือโรคมะเร็งอวัยวะเพศของผู้หญิง
- การใช้ยากดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคในผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะ
- การสูบบุหรี่
- อาจจากมีโรคอักเสบเรื้อรังของทวารหนัก เช่น โรคฝีคัณฑสูตร (แผลอักเสบติดเชื้อเรื้อรังระหว่างทวารหนักและผิวหนังรอบๆปากทวารหนัก)
การแสดงอาการ
อาการที่พบได้บ่อยของโรคมะเร็งทวารหนัก คือ มีก้อนเนื้อผิดปกติบริเวณทวารหนัก มีแผลเรื้อรังบริเวณทวารหนัก มีสารคัดหลั่งเรื้อรังจากปากทวารหนัก และ/หรือคันเรื้อรังบริเวณปากทวารหนัก ปวด/เจ็บรอบทวารหนัก หรือในทวารหนัก หรือเมื่อถ่ายอุจจาระ อุจจาระเป็นเลือด อาจท้องผูก หรือท้องผูกสลับท้องเสียผิดปกติ เมื่อโรคลุกลามมาก อาจคลำได้ต่อมน้ำเหลืองขาหนีบโต อาจเจ็บ หรือไม่เจ็บก็ได้ อาจโตเพียงข้างเคียว หรือทั้งซ้ายและขวา
การป้องกันโรคมะเร็งทวารหนัก
การป้องกันโรคมะเร็งทวารหนักเต็มร้อยเป็นไปไม่ได้ เพราะยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน แต่สามารถลดโอกาสเกิดลงได้ด้วยการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่างๆดังกล่าวแล้วที่หลีกเลี่ยงได้ เช่น การมีเพศสัมพันธ์สำส่อน การสูบบุหรี่ การฉีดวัคซีนป้องกันการติดเชื้อไวรัสเอชพีวี (วัคซีนป้องกันโรคมะเร็งปากมดลูก) เพื่อป้องกันโรคมะเร็งทวารหนักเนื่องจากสัมพันธ์กับไวรัสชนิดเดียวกับที่ก่อโรคมะเร็งปากมด ลูก ยังอยู่ในขั้นตอนการศึกษา ซึ่งคาดว่าในไม่ช้านี้ อาจมีข้อมูลเพียงพอที่จะแนะนำต่อสาธารณ ชนได้ อย่างไรก็ตาม วัคซีนตัวนี้ยังมีราคาแพง ดังนั้นการนำมาใช้คงมีอุปสรรคพอสมควร